Opracowanie naukowe prof. Marka Glickmana dotyczące systemu rankingowego ICCF

przez

Z możliwością szerszego zastosowania w grach bezpośrednich

20 czerwca 2025 r. Międzynarodowa Federacja Szachów Korespondencyjnych (ICCF) poinformowała o udostępnieniu dwóch ważnych publikacji autorstwa prof. Marka Glickmana z Uniwersytetu Harvarda. Teksty te przedstawiają:

  • opis niektórych założeń aktualnie stosowanego systemu rankingowego ICCF,
  • jego rozwinięcie w postaci uogólnionego modelu, potencjalnie przydatnego również poza szachami korespondencyjnymi.

1. Modele porównań parami z uwzględnieniem remisów zależnych od siły oraz efektów kolejności

W artykule pt. Paired Comparison Models with Strength-Dependent Ties and Order Effects (link do publikacji), opublikowanym 30 maja 2025 r., prof. Glickman rozszerza znany model Bradleya–Terry’ego, wprowadzając dwa kluczowe mechanizmy:

  • zmienną zależność prawdopodobieństwa remisu od siły obu zawodników,
  • efekty kolejności (np. przewaga białych, gra u siebie), które mogą być bardziej wyraziste u zawodników wyższego poziomu.

Model został przetestowany na danych z turniejów US Chess Open z lat 2006–2019, czyli w kontekście szachów bezpośrednich. Choć publikacja nie dotyczy bezpośrednio ICCF, potwierdza uniwersalność zaproponowanego podejścia i jego możliwe zastosowanie w różnych środowiskach turniejowych. Można przypuszczać, że prof. Glickman rozważa szersze wykorzystanie swoich metod również poza szachami korespondencyjnymi — choć nie stwierdza tego wprost.

2. Ranking zawodników w grach z uwzględnieniem prawdopodobieństwa remisu zależnego od ich siły

Drugi artykuł, Rating Competitors in Games with Strength-Dependent Tie Probabilities (link do publikacji), opublikowany 12 czerwca 2025 r., opisuje niektóre założenia przyjęte w obecnym systemie rankingowym ICCF. Prof. Glickman zauważa, że w grach takich jak szachy częstotliwość remisów istotnie zależy od poziomu zawodników — silniejsi zawodnicy znacznie częściej remisują między sobą niż zawodnicy niższego poziomu.

Tradycyjne systemy rankingowe, takie jak Elo czy klasyczny model Bradleya–Terry’ego, nie rozróżniają kontekstu remisu — traktują go jako mechaniczne „pół punktu” dla obu stron, niezależnie od ich siły gry.

Nowy model wykorzystuje dynamiczne bayesowskie podejście statystyczne, w którym siła zawodników jest aktualizowana w czasie, a prawdopodobieństwo remisu zależy od względnej siły przeciwników. Został on przetestowany na danych z rzeczywistych partii szachów korespondencyjnych i zaimplementowany w ICCF.

Choć artykuł opiera się na danych ICCF, autor opisuje system ogólnie jako przeznaczony do gier typu head-to-head (rozgrywki między dwiema osobami), co może sugerować możliwość jego szerszego zastosowania w innych dyscyplinach.

Podsumowanie

W szachach korespondencyjnych, gdzie partie są analizowane przy wsparciu silników i grane z maksymalną precyzją, odsetek remisów wśród czołowych zawodników często przekracza 80–90%. Tradycyjne systemy rankingowe mają w takich warunkach tendencję do „spłaszczania” wyników, co utrudnia różnicowanie siły zawodników. Propozycja Glickmana realnie zwiększa czułość i sprawiedliwość systemu rankingowego.

Nowy system rankingowy ICCF został wdrożony w 2023 r. i funkcjonuje obecnie we wszystkich turniejach federacji, lepiej odzwierciedlając specyfikę rywalizacji w szachach korespondencyjnych — choć należy zaznaczyć, że nie rozwiązuje wszystkich problemów.

Obie publikacje znajdują się obecnie w procesie recenzji naukowej (peer review), a ich autor planuje ich opublikowanie w renomowanym czasopiśmie akademickim. Do tego czasu są dostępne publicznie jako preprinty na platformie arXiv, co świadczy o poważnym podejściu metodologicznym i transparentności.

Możliwe szersze zastosowania (np. do gier bezpośrednich) wydają się interesujące, lecz wymagają one dalszej weryfikacji i ostrożnej analizy — zarówno przez środowiska naukowe, jak i organizacje sportowe.

Źródła: